Στον πολυπολικό κόσμο που διαμορφώνεται, ένας νέος πόλος γεννιέται στην Ευρασία, με πρωτοβουλία της Ρωσίας και σειράς άλλων χωρών. Κοινή πεποίθηση είναι ότι η «νέα ΕΟΚ», η Ευρασιατική Οικονομική Ενωση, πρέπει να αποφύγει, «όπως ο διάβολος το λιβάνι», τα λάθη της Ευρώπης.
Ο Δεκέμβριος του 1991, ήταν ένας ιστορικός μήνας για τις παγκόσμιες γεωπολιτικές αλλαγές. Σχεδόν την ίδια ημέρα, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Ευρασία, κατεγράφησαν δύο σημαντικά γεγονότα. Την 8η Δεκεμβρίου 1991, στο δρυμό Μπιαλοβιέζα, στη Λευκορωσία, αποφασίστηκε η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Την επόμενη ημέρα, στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας, διακηρύχθηκε η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Η Ένωση πέθανε. Ζήτω η Ένωση!»
Η χρονική συγκυρία και οι διαμετρικά αντίθετες διαδικασίες, δεν θα μπορούσαν να μην προκαλέσουν μεγάλη εντύπωση. Από μια πρώτη ματιά, φάνηκε ότι οι τεκτονικές μετατοπίσεις έθεσαν σε κίνηση τους «ανελκυστήρες ολοκλήρωσης», και έδειχναν ότι τα πάντα θα άλλαζαν. Τα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης θα μείωναν σταδιακά το βαθμό εξάρτησης τους από την κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία και, έχοντας αποκτήσει πλέον πολιτική ανεξαρτησία, θα διατηρούσαν τον ενιαίο οικονομικό χώρο και το κοινό νόμισμα. Πολύ περισσότερο, που οι ίδιες οι συμφωνίες στην Μπιαλοβιέζα, προέβλεπαν ακριβώς αυτό! Η δε Ευρωπαϊκή Ένωση, θα προχωρούσε περαιτέρω την ενοποίησή της. Στη συνέχεια, τόσο το «Δυτικό», όσο και το «Ανατολικό» ασανσέρ, θα σταματούσαν στον ίδιο όροφο, που θα αντιστοιχούσε στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα και στη συνέχεια, σιγά-σιγά –και αυτή είναι η λέξη κλειδί!- θα ανέβαιναν ψηλότερα.
Προς την άβυσσο η Ευρώπη;
Τα πράγματα όμως, εξελίχθηκαν διαφορετικά. Το «μετα-σοβιετικό» ασανσέρ έπεσε απότομα κάτω. Το «ΕΟΚικό» ανέβηκε γρήγορα προς τα πάνω, αν και υπερφορτωμένο με επιβάτες, σε αντίθεση με όλους τους κανόνες ασφάλειας για τη λειτουργία του. Με επιβάτες, που ανάμεσα στους άλλους, ήταν και μερικοί «δραπέτες» από το διπλανό, «Ανατολικό» ανελκυστήρα.
Είκοσι χρόνια αργότερα, οι ανελκυστήρες και πάλι κινούνται, σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο «μετα-σοβιετικός», λιγότερο πλέον φορτωμένος απ’ ότι στην αρχή της κίνησης, με επιβάτες τους πιο επίμονους και πιο αποφασισμένους, άρχισε παιχνιδιάρικα να ανεβαίνει. Και στον «ΕΟΚικό», είτε επειδή δεν αντέχει την υπερφόρτωση, είτε λόγω έλλειψης των κατάλληλων εργασιών συντήρησης, είναι σχεδόν είναι έτοιμος να γλιστρήσει στην άβυσσο…
Ωστόσο, οι χώρες που μετέχουν στην Ευρασιατική ενοποίηση, δεν θα πρέπει να χαίρονται. Για να συνεχίσει ο δικός τους ανελκυστήρας να ανεβαίνει σταθερά, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε, τι πραγματικά συνέβη στον ευρωπαϊκό. Διαφορετικά, στο μέλλον, αν και όχι απαραίτητα στο πιο άμεσο, μας περιμένει κάτι παρόμοιο. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, τα νέα ανεξάρτητα κράτη άρχισαν να αναζητούν τρόπους σύνδεσης μεταξύ τους κατά τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό ήταν απολύτως δικαιολογημένο. Η ΕΕ αποτελούσε ένα ενεργό μοντέλο ολοκλήρωσης, το οποίο ένοιωθαν πιο κοντά τους στην Ευρασία, στη Λατινική Αμερική, και σε άλλα μέρη του κόσμου.
Ας διδαχθούμε λοιπόν, από τα λάθη των Ευρωπαίων. Είναι προφανές ότι η πηγή των σημερινών προβλημάτων της Ευρώπης οφείλεται στην υπερφόρτωση του ασανσέρ. Πολύ περισσότερο, οι κατασκευαστές δεν κατάφεραν να συγχρονίσουν την ταχεία άνοδο του ανελκυστήρα με το χτίσιμο με τον εξοπλισμό των νέων ορόφων που προσετίθεντο στο οικοδόμημα της ενιαίας Ευρώπης. Στην πραγματικότητα, οι Ευρωπαίοι εδώ και χρόνια παραβιάζουν όλους εκείνους τους κανόνες, πάνω στους οποίους οι ίδιοι είχαν οικοδομήσει την ενοποίησή τους.
Τα παθήματα, μαθήματα
Ο τελικός στόχος, η δημιουργία μιας συνεκτικής, ενιαίας υπερεθνικής οντότητας, είναι συνάρτηση της σύγκλισης των οικονομικών επιδόσεων των κρατών-μελών και της γεωγραφικής της επέκτασης. Όσο η Ευρώπη ακολουθούσε τους κανόνες, πάνω στους οποίους είχε δημιουργηθεί, η διαδικασία ολοκλήρωσης προχωρούσε. Οποτε αγνόησε, τουλάχιστον έναν εξ’ αυτών των κανόνων, τιμωρήθηκε από τους ίδιους τους νόμους της οικονομίας. Σήμερα όμως, ίσως για πρώτη φορά, βλέπουμε ότι οι Ευρωπαίοι παραβιάζουν συλλήβδην όλους τους νόμους ταυτόχρονα.
Καθένας γνωρίζει τι συμβαίνει σε ένα αυτοκίνητο με τις ταχύτητες. Αν βάλεις τρίτη ή τετάρτη ταχύτητα και πας να ξεκινήσεις, ο κινητήρας μπλοκάρει στη στιγμή. Το ίδιο συμβαίνει και με την ολοκλήρωση. Δεν μπορούμε να φτάσουμε με ένα άλμα από το Α στο Ω. Δεν μπορούμε να υπερβούμε, με το έτσι θέλω, τα στάδια που είναι επιβεβλημένο να περάσουμε το ένα μετά το άλλο. Τα μετα-σοβιετικά κράτη στη δεκαετία του 1990 προσπάθησαν ανεπιτυχώς να δημιουργήσουν μια ενιαία ζώνη του ρουβλιού, ή μια οικονομική ένωση, χωρίς όμως να πατούν σε στέρεα βάση. Ούτε που προλάβαμε να βγάλουμε να συμπεράσματά μας από αυτό το πάθημα, και οι Ευρωπαίοι μας δίνουν ένα νέο μάθημα, το ίδιο τρομερό όπως τα προηγούμενα. Ουσιαστικά, δηλαδή, πάνε να κάνουν προσπέραση, χωρίς καν να αλλάξουν ταχύτητα, χωρίς να έχουν βάλει μια «δυνατή» ταχύτητα.
Πράγματι, όσο προχωράμε στα υψηλότερα επίπεδα της ολοκλήρωσης και αίρονται τα εσωτερικά εμπόδια, οι αρνητικές επιπτώσεις των εναπομενόντων φραγμών αρχίζουν να γίνονται όλο και πιο αισθητές. Η οικονομική πολιτική σε μια χώρα, επηρεάζει ολοένα περισσότερο τους εταίρους και μπορεί να προκαλέσει κινήσεις προστασίας από τη δική τους τη μεριά. Το ερώτημα που τίθεται είναι: ‘Η θα κάνουμε ένα ποιοτικό άλμα προς τα εμπρός, ή θα συμβιβαστούμε με τις συνέπειες αυτών που έχουμε δημιουργήσει. Ετσι, η ολοκλήρωση μετατρέπεται σε μια αντικειμενική, μια αυτο-αναπτυσσόμενη διαδικασία.
Αυτή την εσωτερική δυναμική, την πίστεψαν οι Ευρωπαίοι τόσο πολύ που άρχισαν να αισθάνονται ότι στο αυτοκίνητο της ολοκλήρωσης, όπου επέβαιναν, η διαδικασία είναι αυτόματη και δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την αλλαγή ταχυτήτων. Όλα θα προχωρήσουν με τον αυτόματο πιλότο! Και στη συνέχεια, έγινε το ατύχημα. Διαμορφώνοντας την οικονομική και τη νομισματική τους Ένωση, οι Ευρωπαίοι υποτίμησαν τη σημασία της οικονομικής συνιστώσας. Επιστρέφοντας στην αρχική παράλληλη κίνηση των ανελκυστήρων μας, έχτισαν το φρεάτιο μέχρι να αγγίζει τον ουρανό, τοποθέτησαν στην καμπίνα του ασανσέρ ό,τι πιο πολυτελές υπάρχει, αλλά τα ανώτερα πατώματα, εκεί που σταματά αυτό το λουξ ασανσέρ, τα έχτισαν σύμφωνα με την κατασκευαστική λογική «shell and core». Στη συνέχεια, με κάποιο τρόπο θα ολοκληρώσουμε την κατασκευή …
Δεν τελείωσαν τα χρήματα, αλλά η πολιτική βούληση. Έτσι, αφού σπατάλησαν τους πολιτικούς πόρους για να πείσουν ο ένας τον άλλο για την αναγκαιότητα να εγκαταλείψουν τα εθνικά τους νομίσματα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες καθυστέρησαν στη λήψη αποφάσεων σε άλλα ευαίσθητα ζητήματα, όπως στην φορολογία, και στην εναρμόνιση του δημοσιονομικού και του τραπεζικού τομέων. Ανέβαλαν τις αποφάσεις, μέχρι να έρθουν καλύτερες μέρες. Τώρα, πρέπει να αποφασίσουν, δυστυχώς, μέσα σε χειρότερες συνθήκες.
Ένα σημαντικό μάθημα για μας! Πρέπει, κάθε μέρα να αναρριχόμαστε στη σκάλα της ολοκλήρωσης όλο και πιο ψηλά, χωρίς άλματα, με σταθερό βηματισμό, χωρίς όμως να ελαττώνουμε τον ρυθμό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου