Η σημασία παγκόσμιων αλλαγών και η Ελλάδα

του Νίκου Κοτζιά - Ο χρόνος είναι μια έννοια σχετική. Υπάρχουν περίοδοι στην ιστορία που είναι αργόσυρτος. Χωρίς μεγάλες αλλαγές. Που το χθες μοιάζει παρόμοιο με το σήμερα και το αύριο μια απλή επανάληψη αυτού που γνωρίζουμε. Υπάρχουν, όμως, και εποχές, όπως αυτή που ζούμε τώρα, οι οποίες χαρακτηρίζονται από γρήγορες αλλαγές. Ο χρόνος επιταχύνεται, ή όπως λέει η σύγχρονη φυσική, πυκνώνει. Μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα μπορεί να συμβούν πράγματα που σε διαφορετικές συνθήκες πιθανόν να μην συνέβαιναν, ή για τα οποία θα χρειαζόταν «φυσιολογικά» ο πολλαπλός χρόνος. Σε συνθήκες επιτάχυνσης, το σήμερα ξεκόβει από το χθες και το αύριο είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστο. Φοβίζει, αλλά μπορεί και να φέρει Ελπίδα.

1. Οι ΗΠΑ σε πορεία παρακμής ή όχι ; O χρόνος που τέλειωσε, το 2011, υπήρξε ένας χρόνος μεγάλων αλλαγών, ανατροπής συσχετισμών και εμφάνισης νέων προβλημάτων. Οι ΗΠΑ δείχνουν να αναδιπλώνονται από τα πεδία των μαχών που τους κόστισαν πολλαπλά σε μια οικονομία που εξακολουθεί να δείχνει δυναμικότητα, αλλά έχει αποκτήσει και πλευρές που «μυρίζουν» παρακμή. Η αντιμετώπισή τους απαιτεί προσαρμογές και νέες στρατηγικές. Επί παραδείγματι, για πρώτη φορά δημοσιοποιήθηκε από επίσημα αμερικανικά χείλη, όπως κατά το πρόσφατο ταξίδι του Ομπάμα στην ΝΑ Ασία, η νέα επιλογή της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ που συνίσταται στην μετακίνηση των κύριων συμφερόντων της από την Ευρώπη στην ΝΑ Ασία καθώς και στην μετακίνηση των κύριων ενδιαφερόντων τους από την Μέση Ανατολή των πρώτων υλών στην Ασία των αναδυόμενων δυνάμεων.Οι ΗΠΑ εμφανίζονται, πλέον, ως δύναμη «εγγυητής» των ισορροπιών στην περιοχή επιβάλλοντας μάλιστα στη Λ.Δ. της Κίνας την διεθνοποίηση των συζητήσεων που αναφέρονται στις δύο συστάδες νήσων που υπάρχουν στην Νότια Κινέζικη Θάλασσα. Νήσων και νησίδων που διεκδικούνται από πλειάδα κρατών, όπως την Κίνα, τις Φιλιππίνες, την Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ. Στο τελευταίο 35 χρόνια μετά τους πολέμους των ΗΠΑ στην Ινδοκίνα και 33 της εισβολής της Κίνας στο Βιετνάμ (1978), ελλιμενίζονται πολεμικά πλοία των ΗΠΑ στο τελευταίο!

2. Η συνέχιση της ανόδου της Κίνας H ΛΔ της Κίνας συνεχίζει την «αρμονική ανάπτυξη»

Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις των δυτικών ότι θα σκάσουν φούσκες (πάντα πιθανό) και θα αυξηθεί ο πληθωρισμός (τελικά μειώθηκε κατά 2%) σε αυτή τη χώρα, οι ρυθμοί ανάπτυξής της παρέμεναν κοντά στο 10%. Είναι πλέον αναμφισβήτητα η πρώτη εξαγωγική δύναμη του κόσμου και η δεύτερη σε όγκο ΑΕΠ. Βέβαια, εξακολουθεί να υπάρχει στην Κίνα μεγάλη φτώχια, ιδιαίτερα στην ενδοχώρα της. Όμως, παραμένει ιστορικό γεγονός ότι 450 εκατομμύρια κινέζων βγήκαν τα τελευταία τριάντα χρόνια από τη φτώχια. Η Λ.Δ.Κίνα έχει, πλέον, επιλέξει, να αναπτύξει τους πιο σύγχρονους τομείς τεχνολογίας και παραγωγής και να μην περιοριστεί στο ρόλο ενός κράτους που κάνει συμπληρωματικές ή και φτηνές εργασίες στα πλαίσια του παγκόσμιου καταμερισμού εργασίας. Η σημερινή Κίνα έχει αποκτήσει προβάδισμα ή παίζει με ίσους όρους, πλέον, με τη δύση σε πολλούς τομείς τεχνολογίας αιχμής, από την βιογενετική μέχρι την πληροφορική και την κατασκευή σούπερ-ηλεκτρονικών υπολογιστών. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η Κίνα έχει προσανατολιστεί, πλέον, μετά το καλοκαίρι του 2011, στον περιορισμό της αγοράς χρεογράφων από τη Δύση. Αντίθετα, έχει επιλέξει να αγοράζει βιομηχανίες και εταιρείες υπηρεσιών, που παρουσιάζουν τεχνολογικό και διαχειριστικό ενδιαφέρον για την ίδια. Προς το σκοπό αυτό δημιούργησε, μάλιστα, στις αρχές του Δεκέμβρη 2011 ένα καινούργιο ταμείο «επενδύσεων σε επιχειρήσεις» της Δύσης και το προικοδότησε με 350 δισεκατομμύρια ευρώ.Η Δύση παρακολουθεί με μια σχετική αμηχανία, αλλά και ανησυχία την ενίσχυση της Κινεζικής Οικονομίας, αλλά και της στρατιωτικής μηχανής της χώρας του Δράκου. Η ΕΕ δεν διαθέτει ακόμα μια συνεκτική στρατηγική για την ΝΑ Ασία και την Κίνα. Ενώ οι ΗΠΑ δεν έχουν καταλήξει ακόμα αν θα συγκρουστούν ή όχι μαζί της. Σε κάθε περίπτωση ως απάντηση έχουν αναπτύξει την στρατιωτική παρουσία τους στον ειρηνικό με βάσεις που ξεκινούν από την Αυστραλία (καινούργια) και φτάνουν μέχρι τις παλιές που διαθέτουν στην Ιαπωνία. Επιδιώκουν να παρεμποδίσουν την μετεξέλιξη της Κίνας σε περιφερειακό ηγεμόνα στη ΝΑ Ασία προκειμένου να μην την αντιμετωπίσουν, κατόπιν, ως διεκδικητή της παγκόσμιας ηγεμονίας. Αν και όλοι στη Δύση γνωρίζουν ότι αυτό έρχεται, ακόμα δεν μπορούν να προβλέψουν αν η Κίνα θα μετακινηθεί κάποια στιγμή από την «αρμονική της» ενίσχυση σε μια πιο βίαια συμπεριφορά. Η ιστορία της δείχνει περισσότερο προς το πρώτο, η ιστορία της ανόδου και καθόδου των μεγάλων δυνάμεων στο παγκόσμιο σκηνικό υποστηρίζει το αντίθετο.
3. Η ΕΕ σε πορεία απαξίωσης; Η ΕΕ δείχνει να είναι ο χαμένος της ιστορίας

Ο οικονομικός εθνικισμός της Γερμανίας, οι παγκόσμιες αγορές που κινούνται ανεξέλεγκτα, καθώς και το μέτριο των πολιτικών της ηγεσιών (ορισμένες, όπως και η Ελληνική είναι κάτω και του μετρίου) την έχει μπλοκάρει σε μια παρατεταμένη κρίση θεσμών και πολιτικής. Η κρίση της ΕΕ εκδηλώνεται κύρια στην ανικανότητά της να λύσει το ζήτημα των ελλειμμάτων και χρέους εξαιτίας των κυρίαρχων σε αυτήν δογματισμών, της συνεχούς ανακατανομής πλούτου από την περιφέρεια στο κέντρο, από τις ελλειμματικές χώρες στις πλεονασματικές, από τα μεσαία στρώματα στους πολύ πλούσιους. Η κρίση της είναι πρωτίστως κρίση πολιτικής και έλλειψης των απαραίτητων πολιτικών θεσμών και δομών.Στη δεκαετία του ’90, πολλοί πίστευαν ότι η ΕΕ με την ήπια ισχύ της, και παρά την απουσία αποτελεσματικής σκληρής ισχύος, θα κυριαρχούσε στον κόσμο. Θα κέρδιζε τις ΗΠΑ που δεν ακολουθούσαν το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο». Μόλις είκοσι χρόνια αργότερα γνωρίζουμε ότι οι αισιόδοξες προβλέψεις για το μέλλον της ΕΕ αποδείχτηκαν λανθασμένες. Η ΕΕ έγινε θύμα της μονόπλευρης ανάπτυξής της (κύρια στην σφαίρα του οικονομικού) και της άνισης κατανομής πραγματικής ισχύος στο εσωτερικό της. Το μοντέλο της όχι μόνο δεν επιβλήθηκε ανά τον κόσμο, αλλά η επιρροή του υποχωρεί με άτακτους βηματισμούς.Η ΕΕ τείνει όλο και περισσότερο να λειτουργεί ως ένα αυταρχικό σύνολο, ακόμα και αν στο εσωτερικό ορισμένων ισχυρών κρατών μελών της λειτουργεί η δημοκρατία και μάλιστα με τρόπο διευρυμένο. Εξάλλου το ίδιο συνέβη και στην δεύτερη Βρετανική Αυτοκρατορία, οπότε η καταπίεση στις αποικίες συνδυαζόταν με την ορθή λειτουργία του βρετανικού κοινοβουλευτισμού. Υποστηρίζω δε, ότι η ΕΕ λειτουργεί όλο και περισσότερο με λογικές αυτοκρατορίας. Στο εσωτερικό της αυξάνει, ως προς τα πραγματικά δικαιώματα, η διαφοροποίηση και η διαβάθμιση των κρατών μελών και των πολιτών τους. Μια τάση που παραβιάζει σαφώς τις αρχές ισότητας επί των οποίων συγκροτήθηκε η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.Συνολικά, οι μεγάλες αλλαγές στην ΕΕ και η εμφάνιση λογικών αυταρχικού καπιταλισμού, σημαίνει την απαξίωση των θετικών ιδιαιτεροτήτων της εντός των κοινωνιών της καθώς και στο διεθνές περιβάλλον. Η ΕΕ έχει πάψει εδώ και καιρό να είναι το πρότυπο συνένωσης και συνεργασίας κρατών για τον υπόλοιπο κόσμο. Ιδιαίτερα στην ΝΑ Ασία η ΕΕ θεωρείται ένα αποτυχημένο εγχείρημα.
4. Η υποχώρηση της θέσης της Ελλάδας
Η Ελλάδα είναι αυτή την εποχή μια από τις πλέον χαμένες χώρες συνολικά στον κόσμο και ειδικότερα στην ΕΕ. Η παλιά προοπτική να γίνει ηγεμόνας στην Βαλκανική, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή αποδείχτηκε φρούδα ελπίδα. Η θέση της στον ευρωπαϊκό πυρήνα είναι απαξιωμένη και η προοπτική σύντομα να βρεθεί στον δεύτερο κύκλο ταχύτητας της ΕΕ αυξάνει συνεχώς. Οι πολιτικές και επιχειρηματικές ελίτ της αποδείχτηκαν ανίκανες να διασφαλίσουν αυτό που για πολιτικούς λόγους έλαβαν: την συμμετοχή στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Πρόκειται για ελίτ αυτές κατέφυγαν για άλλη μια φορά στις πλάτες των ξένων και εμφάνισαν την παράδοσή τους ως αναγκαίο ραγιαδισμό. Με αυτές τις πλάτες ανέτρεψαν τον εσωτερικό συσχετισμό ισχύος. Ανέτρεψαν κατακτήσεις δεκαετιών και κατήργησαν δικαιώματα που παλαιότερα θεωρούνταν σε Ελλάδα και ΕΕ ως αυτονόητα.Προκειμένου να καλύψουν τα εγκλήματα που διέπραξαν, τις λεηλασίες του δημοσίου και του λαϊκού εισοδήματος που πραγματοποίησαν, προωθούν έναν αυταρχικό καπιταλισμό με παραβιάσεις και παρακάμψεις του Συντάγματος και της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών όπως πουθενά αλλού στην Ευρώπη.
5. Συνολικά 
Οι διεθνείς και εσωτερικές εξελίξεις δείχνουν ότι η ΕΕ και η Ελλάδα εντός της ΕΕ είναι οι μεγάλοι χαμένοι στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Προκειμένου να ανατραπεί η συνέχιση μιας τέτοιας πορείας, είναι απαραίτητο να αλλάξει ο πολιτικός συσχετισμός εντός της Ελλάδας καθώς και στην ΕΕ και να εφαρμοστεί μια διαφορετική πολιτική σωτηρίας και δημοκρατικής ανάπτυξης.
stoxasmos-politikh