To χτίσιμο μιας γερμανικής Ευρώπης

Στο τέλος, οι Κύπριοι ήπιαν το πικρό ποτήρι. Αντιμετωπίζοντας εθνική ταπείνωση και ένα ζοφερό μέλλον, πολλοί παραπονιούνται ότι το μικρό έθνος τους έχει αναγκαστεί να υποκύψει στη θέληση μιας μεγαλύτερης, ανελέητης δύναμης: της  Γερμανίας, σχολιάζει ο Gideon Rachman.
Οι εφημερίδες στην Κύπρο απεικονίζουν την Άνγκελα Μέρκελ, τη Γερμανίδα καγκελάριος, ως Βάρβαρη και κατηγορούν τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, τον υπουργό Οικονομικών, ότι μιλά σα «φασίστας». Απηχούν το αντι-γερμανικό συναίσθημα που έχει γίνει κοινός τόπος στην Ελλάδα και την Ιταλία. Αυτή η γερμανοφοβία είναι άδικη. Πίσω από όλες τις φωνές και την λογομαχία, οι Γερμανοί φορολογούμενοι θα είναι και πάλι αυτοί που θα χρηματοδοτήσουν το μεγαλύτερο μερίδιο της διάσωσης της ευρωζώνης. Φαίνεται λίγο σκληρό το ότι η Γερμανία επεκτείνει τα δάνεια των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ στους γείτονές της – μόνο και μόνο για να κατηγορηθεί για νεοναζισμό ως αντάλλαγμα.
Ωστόσο, η αυξανόμενη γερμανική δύναμη – και η αυξανόμενη δυσαρέσκεια αυτής της εξουσίας – είναι τώρα τα κύρια θέματα της ευρωπαϊκής πολιτικής. Αυτή είναι μια ιστορική ειρωνεία, δεδομένου ότι ο κύριος σκοπός του όλου ευρωπαϊκού σχεδίου, από τη δεκαετία του 1950 και μετά, ήταν να λήξει για πάντα η ιδέα ότι η Γερμανία είναι απλά πάρα πολύ ισχυρή για να συνυπάρχει άνετα με τους γείτονές της. Η φράση κλισέ – στο Βερολίνο, όσο και στο Παρίσι ή στις Βρυξέλλες – ήταν σχετικά με την ανάγκη για μια «ευρωπαϊκή Γερμανία, και όχι μια γερμανική Ευρώπη».

Μετά την κρίση στην Κύπρο, ωστόσο, φαίνεται όλο και περισσότερο σαν να είναι μια γερμανική Ευρώπη – επειδή η κατεύθυνση μιας ηπείρου που βρίσκεται σε κρίση διαμορφώνεται, πάνω απ ‘όλα, από τις ιδέες και τις προτιμήσεις των πολιτικών και των αξιωματούχων στο Βερολίνο. Είναι αλήθεια ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πήραν το προβάδισμα στις διαπραγματεύσεις της Κύπρου. Αλλά ήταν πάντοτε σαφές ότι δεν θα μπορούσε να υπάρχει συμφωνία χωρίς τη συμβολή και τη σύμφωνη γνώμη της γερμανικής κυβέρνησης. Το γεγονός ότι η βασική μορφή από την ΕΚΤ κατά τη διάρκεια της κρίσης ήταν οΓκέοργκ Ασμουσεν, ένας Γερμανός, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της τράπεζας, παρά ο Μάριο Ντράγκι, ο Ιταλός πρόεδρος, επίσης χρησίμευσε για να βάλει ένα γερμανικό πρόσωπο στην κρίση. Όταν απομακρυνθούν από τη συμπλοκή, οι Γερμανοί ηγέτες πρέπει να αναρωτηθούν πώς κατέληξαν σε αυτή. Πώς ένα ευρωπαϊκό σχέδιο που είχε σκοπό να σταματήσει κάθε έννοια της σύγκρουσης μεταξύ της Γερμανίας και των γειτόνων της, οδήγησε σε αναζωπύρωση των αντι-γερμανικών συναισθημάτων; Και είναι μόνιμη η βλάβη; Ένα μεγάλο μέρος της εξήγησης είναι ότι το διακύβευμα είναι πλέον τόσο υψηλό που η Γερμανία δεν μπορεί πλέον να ντρέπεται για την διεκδίκηση των εθνικών συμφερόντων της. Η επιβίωση του ευρωπαϊκού ενιαίου νομίσματος αμφισβητείται και οι Γερμανοί φορολογούμενοι έπρεπε να συνεισφέρουν σημαντικά στα διάφορα ταμεία διάσωσης.
Οι Γερμανοί έχουν επίσης μια σαφή και συνεπή ανάλυση του προβλήματος. Πιστεύουν ότι η δημοσιονομική ασωτία ή τα ελαττωματικά επιχειρηματικά μοντέλα βρίσκονται στην καρδιά της κρίσης – και η λύση είναι η λιτότητα, μαζί με τη διαρθρωτική μεταρρύθμιση. Υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν ότι αυτή η συνταγή είναι επικίνδυνη. Αλλά όσοι ενάντια στην λιτότητα έχουν αποτύχει να καταλήξουν  σε μια σειρά από εναλλακτικές πολιτικές που να είναι αρκετά συνεπείς ώστε να μετατρέψουν την πνευματική παλίρροια.

Αλλά αυτό δεν είναι μόνο μια ιστορία της γερμανικής δύναμης. Είναι επίσης μια ιστορία για την εξαιρετική αδυναμία των άλλων ευρωπαϊκών δυνάμεων που, μέχρι πρόσφατα, εξισορροπούσαν τη γερμανική δύναμη. Οι κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Ιταλίας βρίσκονται σε οικονομική δυσχέρεια και αποδυναμωμένες. Η Βρετανία δεν είναι μέλος του ευρώ και έτσι είναι στο περιθώριο.
Ωστόσο, το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της κρίσης είναι η σχεδόν πλήρης απουσία μιας ισχυρής γαλλικής φωνής στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Από τον Τζαν Μονέ ως τον Ζακ Ντελόρ, οι Γάλλοι πάντα υπερηφανεύονταν για την πνευματική ηγεσία τους στο ευρωπαϊκό σχέδιο.
Η ιδέα ότι η Ευρώπη θα πρέπει να κινείται προς τα εμπρός με μια γαλλο-γερμανική συνεργασία ήταν ζωτικής σημασίας για την γαλλική σκέψη και αντανακλάται στην αποφασιστικότητα του πρώην προέδρου Νικολά Σαρκοζί να δημιουργήσει μια στενή συνεργασία με την Μέρκελ. Η ιδέα ότι η Ευρώπη διοικούνταν από τους «Μερκοζί» ήταν πάντα ένα κομμάτι μιας ψευδαίσθησης – αλλά τουλάχιστον σηματοδότησε μια γαλλική αποφασιστικότητα που ήταν στο κέντρο της δράσης.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ, ωστόσο, οποιαδήποτε αίσθηση ότι η Γαλλία παίζει ισότιμο ρόλο με τη Γερμανία έχει εξαφανιστεί. Όσον αφορά την Κύπρο, ακόμη και οι Φινλανδοί φάνηκε να έχουν μεγαλύτερο βάρος από τους Γάλλους κατά τη συζήτηση. Μέρος του προβλήματος είναι ότι ο Ολάντ έχει αφήσει να εννοηθεί ότι αποδοκιμάζει την επιμονή της Γερμανίας στη λιτότητα, αλλά δεν έχει προτείνει μια συνεκτική εναλλακτική λύση. Ο ίδιος δεν έχει τοποθετηθεί επικεφαλής  μιας συμμαχίας των νότιων χωρών που θα μπορούσαν να απωθήσουν τους Γερμανούς. Αλλά ούτε έχτισε μια καλή συνεργασία με την Μέρκελ. Γάλλοι αξιωματούχοι επίσης δεν παίζουν τον καθοριστικό ρόλο που έπαιζαν κάποτε στην καρδιά της Ευρώπης. Μετά την αποχώρηση του Ζαν Κλοντ Τρισέ, δεν είναι πλέον ένας Γάλλος επικεφαλής της ΕΚΤ. Ο Μισέλ Μπαρνιέ, ο Γάλλος επίτροπος εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, είναι μάλλον ελαφρών βαρών.

Ακόμα και οι γερμανοί βουλευτές ελπίζουν ότι όλα αυτά είναι προσωρινά. Όταν τα πράγματα επιστρέψουν στο φυσιολογικό και λειτουργήσουν οι νέες δομές της ΕΕ, νομίζουν ότι δεν θα είναι απαραίτητο πλέον για τη Γερμανία να καθοδηγεί και τόσο φανερά. Αλλά αυτό είναι μάλλον ευσεβής πόθος. Η κρίση της ευρωζώνης θα αργήσει πολύ να τελειώσει και δεν είναι σαφές ποιες είναι οι νέες δομές της ΕΕ που θα προκύψουν τελικά – ή αν θα ελαττώσουν ή θα ενισχύσουν την γερμανική δύναμη.
Αυτό αφήνει το δαχτυλίδι στη Γερμανία: γράφει τις επιταγές, επιβάλει τους κανόνες και, επίσης, όλο και περισσότερο τους εφευρίσκει. Αυτή είναι μια επικίνδυνη κατάσταση για την Ευρώπη – και τελικά και για την ίδια τη Γερμανία.

 Financial Times