Γεωπολιτικές προκλήσεις

ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ

Δεν χρειάζεται να είσαι Κίσινγκερ ή Μπρεζίνσκι για να αντιληφθείς πως η Ελλάδα αντιμετωπίζει εξαιρετικά περίπλοκες γεωπολιτικές προκλήσεις. Η Ιστορία μάς διδάσκει πως όποτε η Ελλάδα μπαίνει σε περιπέτειες και περιόδους αστάθειας, η Τουρκία το εκμεταλλεύεται δημιουργώντας τετελεσμένα. Η ασθένεια του Παπάγου και το κενό εξουσίας στην Αθήνα συνέπεσαν με τα Σεπτεμβριανά και τον διωγμό των Ελλήνων της Πόλης. Τα πρώτα βήματα της δικτατορίας έφεραν το φιάσκο του Εβρου και την απόσυρση της μεραρχίας από την Κύπρο. Το τέλος της χούντας έφερε την εισβολή. Και η μετάβαση από τον Ανδρέα στον Σημίτη συνέπεσε με τα Ιμια. Τώρα έχουμε μία Τουρκία που εισέρχεται σε μεγάλη κρίση. Η εξωτερική της πολιτική έχει μόνο ήττες να μετρήσει, ο σουλτάνος Ερντογάν είναι λαβωμένος και αλαζόνας όσο ποτέ και οι πολιτικές εξελίξεις απρόβλεπτες. Η Αγκυρα -είναι η αλήθεια- δεν εκμεταλλεύθηκε τα τελευταία χρόνια την ελληνική κρίση.

Tο τελευταίο διάστημα, όμως, δοκιμάζει συνεχώς «τα νερά», κλιμακώνει την πίεση και βάζει θέματα στο τραπέζι. Γνωρίζει καλά τις ελληνικές δυσκολίες και τις ασυμμετρίες που έχει γεννήσει η κρίση, όπως και το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει ξοδέψει όλο της το πολιτικό κεφάλαιο στη διαπραγμάτευση. Θέλει μεγάλη προσοχή από εδώ και πέρα. Τα Ιμια μας δίδαξαν ότι το δύσκολο είναι να αποφεύγεις την αχρείαστη κλιμάκωση χωρίς να παραχωρείς κυρίαρχα δικαιώματα. Μέχρι στιγμής δείχνουμε να έχουμε μάθει από τα λάθη του περελθόντος. Θα απαιτηθεί αυτοπειθαρχία και ψυχραιμία παρ’ όλα αυτά.

Δεν είναι, όμως, μόνο η Τουρκία γεωπολιτικός πονοκέφαλος. Στις μέρες μας οι γεωπολιτικές απειλές έχουν μεταλλαχθεί και διευρυνθεί. Το τεράστιο κύμα παράτυπων μεταναστών αποτελεί μία μεγάλη και καθόλου εύκολη απειλή. Εχει σημαντικό οικονομικό κόστος, το οποίο μπορεί να εκτιναχθεί αν πληγεί καίρια ο τουρισμός σε ορισμένες περιοχές. Και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αν μέσα στο κύμα των καραβανιών της ανθρώπινης δυστυχίας κρύβονται τζιχαντιστές που βλέπουν την Ελλάδα είτε ως πέρασμα είτε ως περιοχή με ευάλωτους δυτικούς στόχους.

Και τέλος έχουμε την πολύ περίεργη επιχείρηση τουρκικής διείσδυσης στα Βαλκάνια, κυρίως στην Αλβανία, αλλά και αλλού. Πρόκειται για συστηματική προσπάθεια που θα δημιουργήσει προβλήματα στο μέλλον.

Ολα αυτά συμπίπτουν με μία δομική ανακατάταξη δυνάμεων στην περιοχή. Οι Αμερικανοί έχουν απαγκιστρωθεί από την Ανατολική Μεσόγειο, αν και ο κίνδυνος της ισλαμικής τρομοκρατίας τους ξαναφέρνει στην περιοχή. Η Ευρώπη δεν έχει εξωτερική πολιτική, μηχανισμούς άντλησης και ανάλυσης πληροφοριών και δεν διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη γεωπολιτική σκακιέρα, πέραν της οικονομίας. Η Ρωσία δοκιμάζει να διευρύνει την επιρροή της στα Βαλκάνια και τη Νότια Ευρώπη, αλλά δεν έχουν ωριμάσει οι συμμαχίες και το σχέδιό της. Περισσότερο ενδιαφέρεται να δημιουργήσει «αγκάθια» για τη Δύση παρά για τίποτα άλλο. Αν κάτι συμβεί στο Αιγαίο πάντως δεν είναι καθόλου σαφές (α) ποιος θα παρέμβει και (β) ποιος θα είναι αποτελεσματικός, αν παρέμβει.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό και με το ελληνικό κράτος σε πολύ κακή κατάσταση καλούμεθα να αντιμετωπίσουμε τις γεωπολιτικές προκλήσεις γύρω μας. Το καλό είναι πως υπάρχει συνέχεια στην εξωτερική πολιτική και την άμυνα. Δεν άλλαξαν βασικές παράμετροι, ακόμη και σε πολύ ευαίσθητα θέματα, όπως είναι η στρατηγική συνεργασία με το Ισραήλ. Παρά τις κραυγές και τις φανφάρες το κράτος δείχνει μια συνέχεια, γεγονός που υποδηλώνει ότι έχουμε ωριμάσει σαν χώρα. Κάτι είναι και αυτό.